سرفصلهای درس روشهای پژوهش در فرهنگ و ارتباطات- دانشگاه امام صادق (ع)- 1-93

باسمه تعالی

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی

شورای‌آموزشی و تحصیلات تکمیلی

کاربرگ طرح درس و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان

سال تحصیلی:  1393   نیمسال: اول

عنوان دانشکده/ بخش: معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

عنوان درس: روشهای پژوهش در فرهنگ و ارتباطات	تعداد واحد: 2	مقطع درس: کارشناسی
گروه آموزشی مسئول درس: ارتباطات و فرهنگ		زبان تدریس: فارسی
1.      هدف درس: آشنایی و شناخت نظری دانشجویان با روش‌های کیفی در حوزه‌ی فرهنگ و ارتباطات 2.      توانمندسازی عملیاتی دانشجویان در اجرای روشهای کیفی برای انجام تحقیقات به ویژه پایان نامه ها.		استاد درس: دکتر حسن بشیر [e-mail] [e-mail] کمک استاد: محمد صادق نصراللهی [e-mail]

نحوه‌ی ارائه‌ی درس: 1.      توجه یکسان و همزمان در طول ترم به مباحث تئوریک و عملیاتی (کارگاهی) 2.      ایجاد قابلیت در دانشجویان نسبت به پیاده‌سازی روش‌ها 3.      آموزش روش‌های متنوع و پرکاربرد در حوزه‌ی فرهنگ و ارتباطات 4.      استفاده از تجربه‌ و کارهای محققین خبره در روش‌های مختلف تقسیم‌ بندی کلی کلاس‌: 1.        مباحث نظری و تئوریک 2.       مباحث کارگاهی،‌ ارائه‌شده توسط استاد و کمک استاد یا یک محقق خبره در زمینه‌ی مرتبط (در صورت امکان) روش ارزیابی درس: ·  امتحان میان ترم:‌ از 20 نمره 1-      امتحان کتبی : 10 نمره 2-      تکالیف هفتگی:‌10 نمره ·   امتحان پایان‌ترم: نمره از 20 به شرح ذیل: o       امتحان کتبی: 10 نمره o       فعالیت‌های طول ترم شامل تکالیف هفتگی و پژوهش گروهی: 10 نمره (5 نمره تکلیف هفتگی و 5 نمره پژوهش گروهی) §  گروههایی در کلاس تعیین خواهند شد که بر اساس هر سرفصل یک کار عملیاتی گروهی باید ارائه کنند. § هر دانشجو در گروه باید کار خاصی را در رابطه با تحقیق انجام و آن را مشخص نماید.

عناوین و سرفصلهای درس

هفته	موضوع	سرفصل	ارائه دهنده	منبع
(هفته اول)	(جلسه اول) مقدمه ای در مورد ابعاد و مسائل درس	معرفی درس، توزیع درس، اهداف درس مروری برتفاوت های روشهای کمی و کیفی	استاد درس	محمدپور، احمد (1389) صص: 149-157.
	(جلسه دوم) معرفی روشهای کیفی	ادامه مروری بر تفاوت های روشهای کمی و کیفی + تکلیف دانشجویان	استاد درس و کمک استاد	محمدپور، احمد (1389)  صص: 149-157.
هفته دوم	(جلسه اول) روش نمونه‌گیری	مباحث نظری روش‌های نمونه‌گیری	استاد درس و کمک استاد	محمدپور، احمد (1392) صص:23-53
	(جلسه دوم) مشاهده	مباحث نظری مشاهده	استاد درس	1-عاملی، سعید رضا (1392): صص 251 تا 271. 2-محمدپور، احمد (1389)، صص 138- 148.
هفته سوم	(جلسه اول) مشاهده	مقاله عملیاتی (مشاهده)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) مشاهده	کار عملیاتی (مشاهده)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته چهارم	(جلسه اول) مصاحبه	مباحث نظری (دلفی)	استاد	عاملی، سعیدرضا (1392) صص 273 تا 295.
	(جلسه دوم) مصاحبه	بقیه مباحث نظری (دلفی) + تکلیف دانشجویان	استاد یا کمک استاد
هفته پنجم	(جلسه اول) مصاحبه	مقاله عملیاتی (دلفی)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) مصاحبه	کار عملیاتی دانشجویی (مصاحبه)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته ششم	(جلسه اول) روش داده بنیاد	مباحث نظری (داده بنیاد)	استاد	1- لیندلف، تامس و تیلور، برایان(1388)، صص277-282 2-استراس، آنسلم و کوربین، جولیت‌ام(1387)
	(جلسه دوم) روش داده بنیاد	بقیه مباحث نظری (داده بنیاد) + تکلیف دانشجویان	استاد یا کمک استاد	1- لیندلف، تامس و تیلور، برایان(1388)، صص277-282 2-استراس، آنسلم و کوربین، جولیت‌ام(1387)
هفته هفتم	(جلسه اول) روش داده بنیاد	مقاله عملیاتی (داده بنیاد)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) روش داده بنیاد	کار عملیاتی دانشجویی (داده بنیاد)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته هشتم	(جلسه اول) روش فرا تحلیل	مباحث نظری (فراتحلیل)	استاد	منبع تعیین می شود
	(جلسه دوم) روش فراتحلیل	بقیه مباحث نظری (فراتحلیل) + تکلیف دانشجویان	استاد یا کمک استاد	منبع تعیین می شود
هفته نهم	(جلسه اول) روش فراتحلیل	مقاله عملیاتی (فراتحلیل)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) روش فراتحلیل	کار عملیاتی دانشجویی (فراتحلیل)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته دهم	(جلسه اول) نشانه شناسی	مباحث نظری (نشانه شناسی)	استاد	کوثری،مسعود (1387) صص 31-56.
	(جلسه دوم) نشانه شناسی	بقیه مباحث نظری (نشانه شناسی) + تکلیف دانشجویان	استاد یا کمک استاد	کوثری،مسعود (1387) صص 31-56.
هفته یازدهم	(جلسه اول) نشانه شناسی	مقاله عملیاتی (نشانه شناسی)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) نشانه شناسی	کار عملیاتی دانشجویی (نشانه شناسی)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته دوازدهم	(جلسه اول) روش تحلیل گفتمان	مباحث نظری (تحلیل گفتمان)	استاد	بشیر، حسن (1389، 1390، 1391)
	(جلسه دوم) روش تحلیل گفتمان	بقیه مباحث نظری (تحلیل گفتمان) + تکلیف دانشجویان	استاد یا کمک استاد	بشیر، حسن (1389، 1390، 1391)
هفته سیزدهم	(جلسه اول) روش تحلیل گفتمان	مقاله عملیاتی (تحلیل گفتمان)	استاد یا کمک استاد	قبل از درس تعیین می شود
	(جلسه دوم) روش تحلیل گفتمان	مباحث نظری (روش کمی و کیفی)	کمک استاد و دانشجویان	کار عملیاتی
هفته چهاردهم	(جلسه اول) روش تحلیل گفتمان	کار عملیاتی دانشجویی (تحلیل گفتمان)	استاد	ویمر، راجر دی و دومینیک،‌ جوزف آر (1384)، صص 161-163. محمدپور،
	(جلسه دوم) کار عملیاتی دانشجویی (تحلیل گفتمان)	بقیه مباحث نظری کار عملیاتی دانشجویی (تحلیل گفتمان)	استاد یا کمک استاد	ویمر، راجر دی و دومینیک،‌ جوزف آر (1384)، صص 161-163. محمدپور،
هفته پانزدهم	(جلسه اول) گزارش‌دهی پژوهش کیفی	مباحث نظری:  روش تدوین گزارش کیفی	استاد یا کمک استاد	محمدپور، احمد (1392)، صص231-239
	(جلسه دوم) ارزیابی کیفیت روش کیفی	مباحث نظری: معیارهای کیفیت در تحقیق کیفی	استاد یا کمک استاد	فلیک، اووه (1391)، صص409-429
هفته شانزدهم	(جلسه اول)	رفع اشکالات کلی درس	استاد یا کمک استاد	ندارد
	(جلسه دوم)	جمع بندی کلی درس	استاد و کمک استاد	ندارد

منابع درس:

1.      لیندلف، تامس و تیلور، برایان (1388) روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات، ترجمة عبد الله گیویان، تهران:‌ همشهری.

2.      فلیک، اووه (1391) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران:‌ نشر نی.

3.      ویمر، راجر دی و دومینیک،‌ جوزف آر (1384) تحقیق در رسانه‌های جمعی، ترجمة کاووس سید امامی، تهران: سروش.

4.      عاملی، سعیدرضا (1392) روش های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

5.      محمدپور، احمد (1389) فرا روش، تهران: انتشارات جامعه شناسان.

5.      محمدپور، احمد (1392) روش تحقیق کیفی؛ ضدروش2، تهران:‌ جامعه‌شناسان.

6.      استراس، آنسلم و کوربین، جولیت‌ام(1387) اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمة: بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

7.      بشیر، حسن و همکاران (1389) خبر، تحلیل شبکه ای و تحلیل گفتمان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

8.      - بشیر، حسن (1390) رسانه های بیگانه: ‌قرائتی با تحلیل گفتمان، از:‌ مجموعه تحلیل گفتمان رسانه های جهان (کتاب اول)، چاپ اول، پائیز 1390، تهران:‌ انتشارات سیمای شرق و ماهنامه مدیریت ارتباطات.

9.      بشیر، حسن (1391) رسانه های بیگانه: ‌قرائتی با تحلیل گفتمان، از:‌ مجموعه تحلیل گفتمان رسانههای جهان (کتاب دوم)، چاپ اول، پائیز 1391، تهران:‌ انتشارات سیمای شرق و ماهنامه مدیریت ارتباطات.

10.   کوثری،مسعود (1387) نشانه‌شناسی رسانه‌های جمعی، رسانه، شماره‌ی 73، صص 31-56.

سرفصلهای درس ارتباطات بین الملل- کارشناسی ارشد دانشکده صدا و سیما نیمسال دوم-1392

سرفصلهای درس ارتباطات بین الملل  

کارشناسی ارشد دانشکده صدا و سیما

نیمسال دوم-1392

نام درس: ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی

تعداد واحد: 2

مدرس: دکتر حسن بشیر

تلفن مستقیم: 88094913   

پست الکترونیکی: [e-mail]

درآمد:

این درس دربارة حوزه "ارتباطات بین الملل" است که در 16 جلسه ارائه خواهد شد. توجه به مفاهیم اساسی این حوزه مطالعاتی، ساختارها و رهیافت ها، رویکردها و نظریات از اهم موضوعاتی است که مورد مطالعه و بررسی قرار خواهند گرفت.

ارزیابی و آزمون:

ارزیابی مستمر از دانشجویان در هر جلسه درس انجام خواهد شد :

1-     امتحان کتبی پایان ترم: 8 نمره

2-     ارائه خلاصه و سمینار درس: 4 نمره.

3-     ارائه یک مقاله تحقیقی: 5 نمره.

4-     ارائه خلاصه یک کتاب مرتبط با درس با شیوه ای که اعلام می گردد: 3 نمره.

ارائه مقاله تحقیقی:

 - ارائه یک مقاله تحقیقی (20) شامل 6000 تا 7000 (شش هزار تا هفت هزار) کلمه ای در موضوعی که با مدرس توافق شده باشد. بهر حال موضوع تحقیق باید باید با مدرس هماهنگ شود و به شکل وورد به آدرس ایمیل استاد در زمان تعیین شده ارسال شود.

موضوعات درسی: 

1.      درآمدی بر ارتباطات بین المللی

معرفی درس، شرح درس، مقدمه در مورد ورود به درس، توضیحات مربوط به مقرری های درس، چگونگی آزمون و امتحان پایان ترم.

2.      روابط بین الملل و ارتباطات بین المللی

منابع مطالعه:

• مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل اول: سیاست جهانی در حال گذار. از ص 19 تا ص 49)

3.     جریان بین المللی اطلاعات

منابع مطالعه:

• مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل دوم: جریان بین المللی اطلاعات. از ص 59 تا ص 80)

4. جریان بین المللی اخبار (بخش اول)

منابع مطالعه:

• مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل سوم: اخبار و دیدگاهها. از ص 83 تا ص 117)

5.شبکه جریان بین المللی خبری

• 1- کیونگ کیم و جورج بارنت، تحلیل شبکه ای جریان بین المللی خبری، ترجمه: حسن بشیر، انتشارات مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع)، 1384.
• 2- ژوزف استرابهار و دیگران، چه چیزی خبر را می سازد؟ (مقایسه اخبار سراسری تلویزیونی در هشت کشور جهان)، ترجمه: حسن بشیر، انتشارات مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع)، 1385.

6-اقتصاد سیاسی اطلاعات: جریانهای فراملی داده ها

منابع مطالعه:

·        مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل ششم: اقتصاد سیاسی اطلاعات: جریان های فراملی داده ها. از ص 209 تا ص 245)

7-تعاملات بین المللی (جهانگردی)

منابع مطالعه:

·        مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل هفتم: تعاملات بین المللی: مسافرت و جهانگردی. از ص 253 تا ص 273)

8- جریان های انسانی بین مرزهای ملی: ارتباطات میان فرهنگی

·        مولانا، حمید (1387) اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). (فصل هشتم: جریان های انسانی بین مرزهای ملی: ارتباطات میان فرهنگی. از ص 276 تا ص 308)

9- ارتباطات بین المللی و امپریالیسم فرهنگی

منابع مطالعه:

·        محمدی، علی، امپریالیسم فرهنگ و هویت فرهنگی، ترجمه: دکتر حسن بشیر، انتشارات مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع)، پائیز 1384.

10-ارتباطات بین المللی و امپریالیسم رسانه ای

·        کیم، سینگچول، امپریالیسم فرهنگی در اینترنت، ترجمه و تلخیص: کریم خان محمدی، مقاله غیر منتشره.

11- ارتباطات بین المللی، فرهنگ و دیپلماسی عمومی

منابع مطالعه:

·        آشنا، حسام الدین، «فرهنگ، ارتباطات و سیاست خارجی، ارائه مدلی برای دیپلماسی عمومی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 21، بهار 1383، صص 227 تا 262.

12-روش تحلیل جریان های خبری جهانی- بخش اول

13- روش تحلیل جریان های خبری جهانی- بخش دوم

14- مطالعه نمونه اول تحلیل جریان های خبری

15- مطالعه نمونه دوم تحلیل جریان های خبری

منابع جلسات 12 تا 15:

بشیر، حسن (1390، 1391) رسانه های بیگانه: ‌قرائتی با تحلیل گفتمان، از:‌ مجموعه تحلیل گفتمان رسانه های جهان (کتابهای اول، دوم و سوم)، تهران:‌ انتشارات سیمای شرق.

16- جمع بندی و مرور درسهای ترم

راه اندازی وبلاگ درس روش های پژوهش در فرهنگ و ارتباطات

راه اندازی وبلاگ درس

روش های پژوهش در فرهنگ و ارتباطات

آقای محمد حسن کاشانی یکی از دانشجویان عزیز در کلاس درس «روش های پژوهش در فرهنگ و ارتباطات» وبلاگی برای این درس راه اندازی کرده اند که قابل تقدیر و تشکر است.

از کلیه دانشجویان عزیز این درس درخواست می کنم که کارهای خودشان را به آقای کاشانی بدهند تا در وبلاگ قرار دهد و همه از مطالب دانشجویان محترم استفاده نمایند. البته این کار بهتر است که بعد از تعدیلات پیشنهادی توسط استاد یا کمک استاد درس صورت گیرد.

از آقای کاشانی برای همتی که در این زمینه از خود نشان داده اند نیز مجددا تشکر می کنم.

آدرس وبلاگ

http://ravesh89.mihanblog.com

با تشکر

حسن بشیر

شرح درس سمینارهای مسائل منطقه ای و بین المللی فرهنگ و ارتباطات-دانشگاه امام صادق (ع)- نیمسال اول-1392

باسمه تعالی

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی

شورای‌آموزشی و تحصیلات تکمیلی

کاربرگ طرح درس و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان

سال تحصیلی:  1391   نیمسال: اول

عنوان دانشکده: معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

عنوان درس: سمینارهای مسائل منطقه ای و بین المللی فرهنگ و ارتباطات	تعداد واحد: 2	مقطع درس: کارشناسی ارشد
گروه آموزشی مسئول درس: ارتباطات و فرهنگ		زبان تدریس: فارسی
هدف درس:  هدف از درس «سمینارهای منطقه ای و بین المللی فرهنگ و ارتباطات» آشنا شدن دانشجویان محترم با مهمترین مسائل مربوط به جهان بطور کلی و جهان اسلام به شکل ویژه است. در این درس چهار رویکرد مهم مطرح و بر اساس آن سرفصلهای هر درس تعیین شده اند. برای طرح دیدگاههای مختلف و آشنا شدن دانشجویان محترم با استادان دیگر در همین حوزه، تلاش خواهد شد که برخی از استادان معروف در هر زمینه مورد نظر، برای ارائه سمینار دعوت شوند. اول: اروپا محوری و آمریکا مرکزی دوم: اسلام هراسی، شیعه هراسی و ایران هراسی سوم: ژئوپلتیک و ژئوکالچر جهان اسلام چهارم: بیداری اسلامی معاصر		استاد درس: دکتر حسن بشیر [e-mail] و: [e-mail] آدرس سایت: www.hbashir.blogsky.com کمک استاد: آقای علی احمدی [e-mail]

 

شرح درس روشهای پژوهش در فرهنگ و ارتباطات-دانشگاه امام صادق (ع)- نیمسال اول 1392

باسمه تعالی

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی

شورای‌آموزشی و تحصیلات تکمیلی

کاربرگ طرح درس و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان

سال تحصیلی:  1392   نیمسال: اول

عنوان دانشکده/ بخش: معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

عنوان درس: روشهای پژوهش در فرهنگ و ارتباطات	تعداد واحد: 2	مقطع درس: کارشناسی
گروه آموزشی مسئول درس: ارتباطات و فرهنگ		زبان تدریس: فارسی
1.      هدف درس: آشنایی و شناخت نظری و عملی دانشجویان با روش‌های کیفی در حوزه‌ی فرهنگ و ارتباطات 2.      توانمندسازی عملیاتی دانشجویان در اجرای روشهای کیفی برای انجام تحقیقات به ویژه پایان نامه ها.		استاد درس: دکتر حسن بشیر [e-mail] [e-mail] کمک استاد: محمد صادق نصراللهی [e-mail]

 

شرح درس ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی-دانشگاه امام صادق (ع)- نیمسال اول- 1392

باسمه تعالی

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی

شورای‌آموزشی و تحصیلات تکمیلی

کاربرگ طرح درس و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان

سال تحصیلی:  1392   نیمسال: اول

عنوان دانشکده: معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

عنوان درس: مطالعات میان فرهنگی (ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی)	تعداد واحد: 2	مقطع درس: کارشناسی
گروه آموزشی مسئول درس: ارتباطات و فرهنگ		زبان تدریس: فارسی
هدف درس: آشنایی با دو حوزه‌ی «ارتباطات بین الملل» و «ارتباطات میان‌فرهنگی» به عنوان دو سطح ارتباطی. این درس در دو حوزه‌ی نظری و مسئله‌شناسی ارائه می‌شود.		استاد درس: دکتر حسن بشیر [e-mail]

 

شرح درس توسعه و جهانی سازی- دانشگاه امام صادق (ع)- نیمسال اول- 1392

باسمه تعالی

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی

شورای‌آموزشی و تحصیلات تکمیلی

کاربرگ طرح درس و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان

سال تحصیلی:  1392  نیمسال: اول

عنوان دانشکده: معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

عنوان درس: توسعه و جهانی سازی در فرهنگ و ارتباطات	تعداد واحد: 2	مقطع درس: کارشناسی ارشد
گروه آموزشی مسئول درس: ارتباطات و فرهنگ		زبان تدریس: فارسی
هدف درس: آشنایی دانشجویان با حوزه های مختلف توسعه و جهانی سازی با رویکردی فرهنگی، ارتباطی و اجتماعی.		استاد درس: دکتر حسن بشیر [e-mail] [e-mail] کمک استاد: محمد محسن حسن پور [e-mail]

 

روش خلاصه کردن کتاب

روش خلاصه کردن کتاب

دانشجویان عزیز  

با سلام و احترام

برای خلاصه کردن کتاب های مختلف برای کلیه درسها، لازم است که از شیوه ذیل استفاده شود. خواهشمند است در این زمینه توجه شود که این اقدام با دقت صورت گیرد.

موفق باشید

حسن بشیر

شیوه خلاصه کردن کتاب

برخی از دانشجویان مایلند که شیوه صحیح خلاصه کردن کتاب را بیاموزند، برخی نیز بدون توجه به اینکه هدف از خلاصه کردن کتاب چیست، از برخی صفحات کتاب مطالبی را انتخاب می کنند و بدون هیچگونه ترتیبی در کنار همدیگر می گذارند و نام آن را خلاصه کتاب می خوانند. بدتر از آن حتی معلوم نیست که این «شبه خلاصه» از کدام کتاب است. یعنی منبع کامل کتاب را نیز نمی نویسند. بهر حال در این مرحله از تحصیل دانشجویان عزیز، قطعا این گونه موارد قابل قبول نبوده و باید این کار با هدفی که مد نظر است به شکل مناسب و علمی تهیه شود.

بدیهی است که این شیوه خلاصه برداری تنها برای این درس تهیه نشده و می تواند به عنوان شیوه مناسب برای خلاصه کردن کتاب ها، بطور کلی مورد استفاده قرار گیرد. در اینجا باید اذعان کرد که خلاصه برداری از یک کتاب یک «هنر» است که نمی تواند تنها از طریق آموزش به دست آید. اصولا علاوه بر آموزش، علاقمندی و مهمتر از همه «توانمندی» خلاصه کننده نقش اساسی در خلاصه کردن دارد. علیرغم این مساله می توان گفت که با آموزش مداوم و تلاش برای تهیه خلاصه های مناسب از کتاب های مختلف، به این «هنر» دست یافت و آن را به دیگران آموزش داد.

هدف از خلاصه کردن کتاب

چند هدف در این زمینه وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

1-       آشنا شدن دانشجو (یا فرد خلاصه کننده) با کتاب به شکل دقیق

2-       تقویت قدرت گزینش مطالب مهم و اساسی از کتاب

3-       توانمند شدن در شیوه مطالعه "سریع خوانی" و حذف مطالب زاید و کشف مطالب غیر زاید و اساسی

4-       آشنا شدن با شیوه برداشت و نگارش نقل قول مستقیم و غیر مستقیم

5-       آشنا شدن با منبع گذاری درون متن و پایان متن

6-       بهره برداری تهیه کننده خلاصه و دیگران از خلاصه مزبور به شکل مناسب

7-       نهایتا تفکیک اندیشه ها، نظریات و روش های مربوط به نویسنده کتاب با سایر افراد دیگر که نویسند از آنان مطالبی را نقل کرده است.

بنابراین بدون تحقق اهداف فوق الذکر، خلاصه صورت گرفته، دقیق و علمی نبوده و تنها می تواند به عنوان برداشت هایی از یک کتاب به حساب آید.

شیوه خلاصه کردن کتاب

شامل مراحل ذیل است که معمولا باید به ترتیب آنها توج شود.

1-       اعلام منبع کامل کتاب:  که باید از همان آغاز به شرح ذیل درج شود:

برای کتاب های تالیفی: نام خانوادگی مولف، نام کوچک مولف، سال انتشار در پرانتز، نام کامل کتاب، محل نشر، نام ناشر، تعداد صفحات کتاب.

مثال: سجودی، فرزان (1383) نشانه شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه. تعداد صفحات: 240.

برای کتاب های ترجمه ای: نام خانوادگی مولف، نام کوچک مولف، سال انتشار در پرانتز، نام کامل کتاب، نام مترجم، محل نشر، نام ناشر، تعداد صفحات کتاب.

مثال: استوری، جان (1385) مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه: حسین پاینده، تهران: نشرآگه، تعداد صفحات: 367.

2-       معرفی کلی کتاب: در اینجا باید حداکثر/ حتی الامکان، یک صفحه نسبت به معرفی کلی کتاب که شامل موارد ذیل است اقدام شود:

2-1- موضوع کلی مورد بحث کتاب

2-2- اهمیت کتاب در مقایسه با کتاب های مشابه

2-3- تعداد تقسیمات کتاب که شامل بخش ها و فصول کتاب. در اینجا باید عناوین بخش ها و فصول کاملا آورده شوند. اگر کتاب از مقالات مختلفی تشکیل شده است، باید ضمن آوردن عناوین فصول، نام نویسندگان آنها نیز ذکر شوند.

3-       تلخیص هر فصل به شکل جداگانه. با ذکر عنوان فصل. توجه شود که بدون درج خلاصه هر فصل معلوم نخواهد شد که موضوع بحث در هر فصل چیست.

4-       برای ورود در هر فصل بطور خیلی خلاصه موضوع فصل گفته شده و سپس به شکل قابل فهم خلاصه برداریها صورت گیرند. مهمترین نکته در اینجا این است که موارد خلاصه شده با همدیگر ارتباط منطقی داشته باشند. در غیر اینصورت معلوم نیست که هر بخش با بخش قبلی چه رابطه ای دارد.

5-       مشخص کردن نقل قول های مستقیم و غیر مستقیم در خلاصه کردن. متاسفانه بیشتر دانشجویان به این نکته توجه ندارند که بهر حال باید مشخص شود که خلاصه کردن چقدر مستند است. مستند کردن خلاصه یکی از مهمترین کارهای خلاصه برداری است.

6-       مستند کردن نقل قول های مستقیم و غیر مستقیم به شکل ذیل:

نقل قول مستقیم: مطلب نقل قول شده باید میان دو گیومه قرار گرفته و سپس منبع آن که شامل: نام خانوادگی مولف، سال انتشار، شماره صفحه است در پایان آن و درون متن آورده شود. به شرح ذیل:

مثال: "نشانه ی زبانی رابطه ی بین یک چیز و یک نام نیست، بلکه رابطه ای است بین یک مفهوم و یک الگوی صوتی." (سجودی، 1383، ص 23)

نقل قول غیرمستقیم: چون اصولا خلاصه کردن بطور اساسی برداشت های غیر مستقیم است لذا معمولا باید در هر پاراگراف فقط صفحه یا صفحات مورد خلاصه در پایان پاراگراف و در میان پرانتز آورده شوند تا مراجعه به آن صفحات امکان پذیر باشد.

7-       اگر نقل قولی در کتاب از شخص دیگری غیر از نویسنده اصلی کتاب باشد و لازم است که در خلاصه گنجانده شود باید دقیقا این موضوع مشخص گردد. به عبارت دیگر مطلب نقل شده حتما باید اگر نقل قول مستقیم باشد (که معمولا چنین است) بین دو گیومه قرار گیرد و در پایان آن همانند منبع گذاری برای نویسنده اصلی کتاب میان دو پرانتز نام خانوادگی، سال نشر، شماره صفحه نوشته شود. ولی آنچه که در اینجا تفاوت دارد که باید مورد توجه  دقیق قرار گیرد این است که این منبع گذاری متعلق به نویسنده دوم (غیر از نویسنده اصلی کتاب) و سال نشر و شماره صفحه کتاب آن نویسنده دیگری است نه نویسنده اصلی کتاب مورد خلاصه شده می باشد.

موارد کلی مهم

1-       درج نکات اصلی: معمولا در خلاصه کتاب موارد مهم عبارتند از: نظر یا نظریه نویسنده درباره موضوعات مختلف، روش به کار گرفته شده، شیوه استدلال، مدلها، جدولها، دیاگرامها و امثالهم می باشد. لذا در هنگام خلاصه کردن باید توجه داشت اگر نویسنده مدل خاصی را ارائه کرده باشد باید آورده شود. یا اگر جدول مهمی که شامل اطلاعات اساسی درج شده، حتما آورده شود. در اینجا باید توجه کرد که این موارد نباید به گونه ای باشد که به حجم اصلی خلاصه که متعاقبا خواهد آمد لطمه اساسی وارد سازد.

2-       حجم خلاصه کتاب: معمولا خلاصه یک کتاب باید بین %10 تا 20% از کل متن یک کتاب را شامل باشد. اگر این حجم خیلی کمتر یا خیلی بیشتر گردد، دیگر نمی توان آن را خلاصه کتاب نامید. بدیهی است در صورتیکه برخی از مدلها و جداولها اهمیت داشته باشند می توان این حجم را کمی بیشتر در نظر گرفت ولی نباید متن نوشتاری از حجم مزبور فراتر رود.

3-       زیرعناوین: یکی از موارد مهم برای خلاصه کردن درج زیرعناوین برای هر مطلب کلی است. این زیرعناوین معمولا محور هر مطلب را مشخص می کنند. زیر عناوین مزبور باید به شکل بولد باشند و زیر آنها خط کشیده شود.

4-       درج مطالب موافق و مخالف: یکی از مسائل مهم در خلاصه کردن توجه به مطالب موافق و مخالف با دیدگاههای نویسنده است. در اینجا نیز باید موارد مطرح شده کاملا مشخص شوند که از کدام نویسنده یا نویسندگان می باشند. یعنی منبع گذاری شوند.

5-       تقسیم بندی های معنی دار: یکی از کارهای مهم در خلاصه برداری ایجاد تقسیم بندی های معنی دار در حین برداشت های مختلف برای خلاصه برداری است. این تقسیم بندی ها می توانند بسیار کارگشا باشند. مثلا برای تعریف یک مفهوم مانند «فرهنگ» می توان مکاتب، افراد و جوامع مختلفی را مشخص کرد. برای ساده نوشتن و خلاصه کردن مناسب باید این تقسیم بندی ها مورد دقت قرار گرفته و مثلا این مفهوم را از دیدگاه مکاتب، افراد و جوامع مطرح نمود.

6-       درج منابع پایانی: یکی از مهمترین اقداماتی که متاسفانه بیشتر افراد به آن توجه ندارند، درج منابع پایانی در متن خلاصه شده است. این منابع باید شامل کلیه منابعی باشد که در خلاصه آورده شده باشند.

دکتر حسن بشیر

عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

دانشگاه امام صادق (علیه السلام)

روش خلاصه کردن کتاب

روش خلاصه کردن کتاب

دانشجویان عزیز  

با سلام و احترام

برای خلاصه کردن کتاب های مختلف برای کلیه درسها، لازم است که از شیوه ذیل استفاده شود. خواهشمند است در این زمینه توجه شود که این اقدام با دقت صورت گیرد.

موفق باشید

حسن بشیر

شیوه خلاصه کردن کتاب

برخی از دانشجویان مایلند که شیوه صحیح خلاصه کردن کتاب را بیاموزند، برخی نیز بدون توجه به اینکه هدف از خلاصه کردن کتاب چیست، از برخی صفحات کتاب مطالبی را انتخاب می کنند و بدون هیچگونه ترتیبی در کنار همدیگر می گذارند و نام آن را خلاصه کتاب می خوانند. بدتر از آن حتی معلوم نیست که این «شبه خلاصه» از کدام کتاب است. یعنی منبع کامل کتاب را نیز نمی نویسند. بهر حال در این مرحله از تحصیل دانشجویان عزیز، قطعا این گونه موارد قابل قبول نبوده و باید این کار با هدفی که مد نظر است به شکل مناسب و علمی تهیه شود.

بدیهی است که این شیوه خلاصه برداری تنها برای این درس تهیه نشده و می تواند به عنوان شیوه مناسب برای خلاصه کردن کتاب ها، بطور کلی مورد استفاده قرار گیرد. در اینجا باید اذعان کرد که خلاصه برداری از یک کتاب یک «هنر» است که نمی تواند تنها از طریق آموزش به دست آید. اصولا علاوه بر آموزش، علاقمندی و مهمتر از همه «توانمندی» خلاصه کننده نقش اساسی در خلاصه کردن دارد. علیرغم این مساله می توان گفت که با آموزش مداوم و تلاش برای تهیه خلاصه های مناسب از کتاب های مختلف، به این «هنر» دست یافت و آن را به دیگران آموزش داد.

هدف از خلاصه کردن کتاب

چند هدف در این زمینه وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

1-       آشنا شدن دانشجو (یا فرد خلاصه کننده) با کتاب به شکل دقیق

2-       تقویت قدرت گزینش مطالب مهم و اساسی از کتاب

3-       توانمند شدن در شیوه مطالعه "سریع خوانی" و حذف مطالب زاید و کشف مطالب غیر زاید و اساسی

4-       آشنا شدن با شیوه برداشت و نگارش نقل قول مستقیم و غیر مستقیم

5-       آشنا شدن با منبع گذاری درون متن و پایان متن

6-       بهره برداری تهیه کننده خلاصه و دیگران از خلاصه مزبور به شکل مناسب

7-       نهایتا تفکیک اندیشه ها، نظریات و روش های مربوط به نویسنده کتاب با سایر افراد دیگر که نویسند از آنان مطالبی را نقل کرده است.

بنابراین بدون تحقق اهداف فوق الذکر، خلاصه صورت گرفته، دقیق و علمی نبوده و تنها می تواند به عنوان برداشت هایی از یک کتاب به حساب آید.

شیوه خلاصه کردن کتاب

شامل مراحل ذیل است که معمولا باید به ترتیب آنها توج شود.

1-       اعلام منبع کامل کتاب:  که باید از همان آغاز به شرح ذیل درج شود:

برای کتاب های تالیفی: نام خانوادگی مولف، نام کوچک مولف، سال انتشار در پرانتز، نام کامل کتاب، محل نشر، نام ناشر، تعداد صفحات کتاب.

مثال: سجودی، فرزان (1383) نشانه شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه. تعداد صفحات: 240.

برای کتاب های ترجمه ای: نام خانوادگی مولف، نام کوچک مولف، سال انتشار در پرانتز، نام کامل کتاب، نام مترجم، محل نشر، نام ناشر، تعداد صفحات کتاب.

مثال: استوری، جان (1385) مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه: حسین پاینده، تهران: نشرآگه، تعداد صفحات: 367.

2-       معرفی کلی کتاب: در اینجا باید حداکثر/ حتی الامکان، یک صفحه نسبت به معرفی کلی کتاب که شامل موارد ذیل است اقدام شود:

2-1- موضوع کلی مورد بحث کتاب

2-2- اهمیت کتاب در مقایسه با کتاب های مشابه

2-3- تعداد تقسیمات کتاب که شامل بخش ها و فصول کتاب. در اینجا باید عناوین بخش ها و فصول کاملا آورده شوند. اگر کتاب از مقالات مختلفی تشکیل شده است، باید ضمن آوردن عناوین فصول، نام نویسندگان آنها نیز ذکر شوند.

3-       تلخیص هر فصل به شکل جداگانه. با ذکر عنوان فصل. توجه شود که بدون درج خلاصه هر فصل معلوم نخواهد شد که موضوع بحث در هر فصل چیست.

4-       برای ورود در هر فصل بطور خیلی خلاصه موضوع فصل گفته شده و سپس به شکل قابل فهم خلاصه برداریها صورت گیرند. مهمترین نکته در اینجا این است که موارد خلاصه شده با همدیگر ارتباط منطقی داشته باشند. در غیر اینصورت معلوم نیست که هر بخش با بخش قبلی چه رابطه ای دارد.

5-       مشخص کردن نقل قول های مستقیم و غیر مستقیم در خلاصه کردن. متاسفانه بیشتر دانشجویان به این نکته توجه ندارند که بهر حال باید مشخص شود که خلاصه کردن چقدر مستند است. مستند کردن خلاصه یکی از مهمترین کارهای خلاصه برداری است.

6-       مستند کردن نقل قول های مستقیم و غیر مستقیم به شکل ذیل:

نقل قول مستقیم: مطلب نقل قول شده باید میان دو گیومه قرار گرفته و سپس منبع آن که شامل: نام خانوادگی مولف، سال انتشار، شماره صفحه است در پایان آن و درون متن آورده شود. به شرح ذیل:

مثال: "نشانه ی زبانی رابطه ی بین یک چیز و یک نام نیست، بلکه رابطه ای است بین یک مفهوم و یک الگوی صوتی." (سجودی، 1383، ص 23)

نقل قول غیرمستقیم: چون اصولا خلاصه کردن بطور اساسی برداشت های غیر مستقیم است لذا معمولا باید در هر پاراگراف فقط صفحه یا صفحات مورد خلاصه در پایان پاراگراف و در میان پرانتز آورده شوند تا مراجعه به آن صفحات امکان پذیر باشد.

7-       اگر نقل قولی در کتاب از شخص دیگری غیر از نویسنده اصلی کتاب باشد و لازم است که در خلاصه گنجانده شود باید دقیقا این موضوع مشخص گردد. به عبارت دیگر مطلب نقل شده حتما باید اگر نقل قول مستقیم باشد (که معمولا چنین است) بین دو گیومه قرار گیرد و در پایان آن همانند منبع گذاری برای نویسنده اصلی کتاب میان دو پرانتز نام خانوادگی، سال نشر، شماره صفحه نوشته شود. ولی آنچه که در اینجا تفاوت دارد که باید مورد توجه  دقیق قرار گیرد این است که این منبع گذاری متعلق به نویسنده دوم (غیر از نویسنده اصلی کتاب) و سال نشر و شماره صفحه کتاب آن نویسنده دیگری است نه نویسنده اصلی کتاب مورد خلاصه شده می باشد.

موارد کلی مهم

1-       درج نکات اصلی: معمولا در خلاصه کتاب موارد مهم عبارتند از: نظر یا نظریه نویسنده درباره موضوعات مختلف، روش به کار گرفته شده، شیوه استدلال، مدلها، جدولها، دیاگرامها و امثالهم می باشد. لذا در هنگام خلاصه کردن باید توجه داشت اگر نویسنده مدل خاصی را ارائه کرده باشد باید آورده شود. یا اگر جدول مهمی که شامل اطلاعات اساسی درج شده، حتما آورده شود. در اینجا باید توجه کرد که این موارد نباید به گونه ای باشد که به حجم اصلی خلاصه که متعاقبا خواهد آمد لطمه اساسی وارد سازد.

2-       حجم خلاصه کتاب: معمولا خلاصه یک کتاب باید بین %10 تا 20% از کل متن یک کتاب را شامل باشد. اگر این حجم خیلی کمتر یا خیلی بیشتر گردد، دیگر نمی توان آن را خلاصه کتاب نامید. بدیهی است در صورتیکه برخی از مدلها و جداولها اهمیت داشته باشند می توان این حجم را کمی بیشتر در نظر گرفت ولی نباید متن نوشتاری از حجم مزبور فراتر رود.

3-       زیرعناوین: یکی از موارد مهم برای خلاصه کردن درج زیرعناوین برای هر مطلب کلی است. این زیرعناوین معمولا محور هر مطلب را مشخص می کنند. زیر عناوین مزبور باید به شکل بولد باشند و زیر آنها خط کشیده شود.

4-       درج مطالب موافق و مخالف: یکی از مسائل مهم در خلاصه کردن توجه به مطالب موافق و مخالف با دیدگاههای نویسنده است. در اینجا نیز باید موارد مطرح شده کاملا مشخص شوند که از کدام نویسنده یا نویسندگان می باشند. یعنی منبع گذاری شوند.

5-       تقسیم بندی های معنی دار: یکی از کارهای مهم در خلاصه برداری ایجاد تقسیم بندی های معنی دار در حین برداشت های مختلف برای خلاصه برداری است. این تقسیم بندی ها می توانند بسیار کارگشا باشند. مثلا برای تعریف یک مفهوم مانند «فرهنگ» می توان مکاتب، افراد و جوامع مختلفی را مشخص کرد. برای ساده نوشتن و خلاصه کردن مناسب باید این تقسیم بندی ها مورد دقت قرار گرفته و مثلا این مفهوم را از دیدگاه مکاتب، افراد و جوامع مطرح نمود.

6-       درج منابع پایانی: یکی از مهمترین اقداماتی که متاسفانه بیشتر افراد به آن توجه ندارند، درج منابع پایانی در متن خلاصه شده است. این منابع باید شامل کلیه منابعی باشد که در خلاصه آورده شده باشند.

دکتر حسن بشیر

عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

دانشگاه امام صادق (علیه السلام)

طرح درس کارگاه پژوهش فرهنگ و ارتباطات-دانشگاه امام صادق (ع)-912

طرح درس کارگاه پژوهش در فرهنگ و ارتباطات

دانشگاه امام صادق (ع)- نیمسال دوم-1391

استاد درس: دکتر حسن بشیر

کمک استاد: آقای محمدصادق نصراللهی

تلفن: دفتر: 88094913       

پست الکترونیکی: [e-mail]  و [e-mail]

روز و ساعت کلاس: روزهای شنبه (از 16 تا 17) و یکشنبه، ساعت: 12- 10  

هدف: آشنا کردن نظری و عملی دانشجویان با 4 حوزة ذیل:

(1)    تدوین طرح پژوهشی (پروپوزال)

(2)    تدوین پایان نامه (شیوه نگارش و مراحل)

(3)    تدوین مقاله پایان نامه (مقاله علمی مستخرج از پایان نامه)

(4)    آشنایی با چارچوبهای نظری و روشی پایان نامه (رابطه نظریه با روش در تدوین پایان نامه)

شیوه ارزیابی:

الف- امتحان نیم ترم: این درس امتحان نیم ترم ندارد. منتهی بخشی از نمره پایان ترم از مقرری ها و نحوه فعالیت در کلاس محاسبه خواهد شد.

ب- امتحان پایان ترم:

1-                مقرری و فعالیت در کلاس ها: 6 نمره

2-                تهیه خلاصه مورد پذیرش از یک پایان نامه تعیین شده: 3 نمره

3-                تهیه عناوین، سوالهای اصلی، سوالهای فرعی، فرضیه ها، نظریه های مورد استفاده، روش پیشنهادی برای مواد تعیین شده، تهیه چکیده و امثالهم: 4 نمره

4-                ارائه پروپوزال نهائی: 7 نمره

توجه:

(1)    برای آشنایی دانشجویان با حوزه تحقیقاتی اساتید محترم دانشکده، در طول ترم و به نوبت اساتید محترم به کلاس دعوت خواهند شد تا مطالب خود را مطرح نمایند.

(2)    فعالیت دانشجو در کلاس در تعیین نمره نهایی تاثیرگذار خواهد بود.

(3)    انجام مقرری های تعیین شده، بخشی از نمره پایان ترم می باشد.

(4)    بر اساس نیاز، جلسات سه ساعته درس بین موارد نظری و عملی تقسیم خواهد شد.

(5)    امتحان پایان ترم به شکل باز و موارد مربوطه قبل از روز امتحان داده خواهند شد تا هر دانشجو آماده و در روز امتحان تحویل دهد. بنابراین عملا امتحان کتبی در روز آزمون وجود نخواهد داشت.

 شرح فصلهای درس