شیوه تشریح یک مفهوم علمی

 شیوه تشریح یک مفهوم علمی

تهیه و تدوین: حسن بشیر 

مقدمه:

تشریح یک مفهوم علمی مرتبط با درس، تکمیل کننده مباحث آن درس است. هر درس اصولا از مفاهیم، نظریه ها و مسائل مختلف تشکیل شده است که فهم عمیق و دقیق مفاهیم آن، در فهم محتوای درسی، مقدمه فهم و شناخت ابعاد دیگر آن درس به حساب می آید. بنابراین لازم است که با دقت و تامل و مطالعه گسترده به شناخت این مفاهیم پرداخت.

در این شیوه نامه، بطور خلاصه روش تشریح مفاهیم هر درس ارائه می شود.

1- تعیین مفهوم مرتبط: مفهوم مرتبط با درس، مفهومی است که یا در مباحث درسی مطرح می گردد، یا در کتابهای مرتبط با درس، برای درک محتوای درسی ارائه می شود. بنابراین اگر برخی از مفاهیم مرتبط، بهر دلیل، در زمان ارائه درس مطرح نشوند، به معنای عدم ارتباط آن با درس نمی باشد.

2- شیوه اجرائی تشریح مفهوم: مراحل ذیل برای تشریح یک مفهوم مرتبط با درس پیشنهاد می شوند:

2-1- تعیین مفهوم مرتبط

2-2- شناسائی کتابهایی که درباره مفهوم مورد نظر به شکل اساسی یا به شکل جنبی پرداخته اند؛ و فیش برداری از مطالب مهم و مرتبط با مفهوم.

2-3- ارائه تحولات ریشه ای مفهوم از بعد تاریخی و معنایی. (چگونگی پیدایش مفهوم از نظر تاریخی و تحولات معنایی)

2-4- چه کسانی، در چه تاریخی، از چه مکاتب علمی، مفهوم مزبور را مطرح کرده اند و تعریف آنان از این مفهوم چه بوده است.

2-5- تعاریف مختلف این مفهوم از دیدگاه های مختلف چیست؟ (در اینجا باید حتی المقدور کلیه تعاریف مربوط با مفهوم از دیدگاه اندیشمندان و مکاتب مختلف آورده شوند.)

2-6- نقاط اشتراک و تفاوت تعاریف مربوط به مفهوم کدام اند. به عبارت دیگر، از جمع بندی تعاریف مختلف به چه نتیجه ای می توان رسید. نقاط اشتراک و نقاط تفاوت آنها چیست؟

2-7- آیا می توان یک تعریف کاملتر و جامعتر از جمع بندی تعاریف مختلف ارائه داد؟ در اینجا فرد محقق یا با انتخاب یکی از تعاریف کاملتر، استدلال خود را در مورد کامل بودن آن تعریف ارائه خواهد داد، یا اینکه تلاش خواهد کرد که یک تعریف کامل (در حد توان) برای آن مفهوم پیشنهاد نماید.

2-8- تعیین رابطه مفهوم با نظریات مرتبط: با تعیین مراحل ذیل:

2-8-1- عنوان نظریه

2-8-2- وابستگی آن به مکتب مشخص علمی

2-8-3- تعیین مهمترین کتابهایی که به شکل اساسی به مفهوم و نظریه مرتبط پرداخته اند.

2-9- تعیین مهمترین نقدهای وارد شده به مفهوم. به عبارت دیگر، یک مفهوم آیا همیشه مورد قبول بوده است یا نقدهایی بر آن وارد شده است؟ مهمترین این نقدها کدام اند؟

2-10- آیا مفهوم مورد مطالعه در زمان کنونی به همان اندازه ایکه قبلا مورد توجه بوده است، مطرح می باشد. به عبارت دیگر ظهور و افول یک مفهوم مشخص گردد.

شیوه نگارش:

1- نقل قولهای مستقیم و غیر مستقیم دقیقا با ذکر منبع و صفحه مشخص باشند.

2- منابع پایانی باید بطور کامل نوشته شده و با منابع درون متنی منطبق باشند.

3- از منابع قدیم و جدید به شکل مناسب استفاده شود.

4- علاوه بر کتابهای مهم می توان از مقالات عمده ای که در زمینه مفهوم نوشته شده اند استفاده شود.

5- حجم نوشته بین 10 تا 15 صفحه A4 با فونت 14 و با فاصله (Single) بین خطوط باشد. بهر حال چنانچه تشریح یک مفهوم نیازمند تبیین بیشتر باشد، حجم نوشته از 20 صفحه نباید تجاوز کند.

 6- پیشنهاد کردن کتاب ها و مقالاتی که علاوه بر بهره برداری مستقیم در تشریح مفهوم، به عنوان منابع تکمیلی می توان از آنها برای تبیین مفهوم استفاده کرد.

7- تلاش شود از منابع مختلف فارسی، انگلیسی و احیانا عربی یا زبانهای دیگر (بستگی به آشنائی کافی به زبان مربوطه) استفاده شود.

8- واژه معادل انگلیسی مفهوم روبروی مفهوم نوشته شود.

9- نام کامل اندیشمندان یا نظریه های مورد استفاده به دو زبان فارسی و انگلیسی در متن و یا به شکل زیرنویس آورده شوند.

10- درج کامل نام تهیه کننده (دانشجو)، با ذکر دانشکده، سال تحصیل، رشته و درس مربوطه فراموش نشود.