بخش دوم مصاحبه من با ایکنا

سه شنبه 10 اردیبهشت 1387 11:04:47             شماره‌ خبر :244589

خبرگزاری قرانی ایران واکاوی شیوه‌های نوین در گستره دین /11 یک دکترای ارتباطات: نبود تناسب میان حوزه سنتی و حوزه مدرن، ارتباطات دینی را دچار ضعف می‌کند

گروه اجتماعی: نبود تناسب و تعامل میان حوزه سنتی و حوزه مدرن انتقال پیام، زمینه‌ساز بروز بسیاری از نقاط ضعف در حوزه ارتباطات دینی است. «حسن بشیر» دکترای ارتباطات و رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) در بخش نخست گفت‌وگوی خود با خبرگزای قرآنی ایران (ایکنا) به نقد ارتباطات سکولار که نسبت به ارتباطات دینی در بی‌توجهی معناداری به سر می‌برند، پرداخت و ناهماهنگ بودن شیوه‌های انتقال مفاهیم دینی با نیاز مخاطبان را به‌عنوان مسأله‌ای مهم ـ که توسط مراکز تبلیغات مورد غفلت واقع می‌شود ـ گوشزد کرد. وی در ادامه این گفت‌وگو با تأکید بر پرهیز از بی‌توجهی به روح پیام در مسیر انتقال مفاهیم دینی گفت: بدون شناخت کافی از ابزارهای نوین و تنها با داشتن سخت‌افزارها نمی‌توان به کارآیی مناسب دست یافت. این کارشناس امور ارتباطات و رسانه‌ها شناخت کافی از نیازهای ‌مخاطبان را در تهیه برنامه‌های فرهنگی ضروری دانست و تصریح کرد: تهیه برنامه‌های مناسب برای اقشار مختلف در جامعه مستلزم شناخت کافی از نیازهای واقعی افراد است چراکه گاهی استفاده از ابزارهای سنتی ارتباطات ما را به هدف ایده‌آل نزدیک می‌کند، همچنین گاهی نیز لازم است برای جذب مخاطب از ابزارهای نوین استفاده کرد، در هر دو صورت آنچه که در این فرآیند باید به آن توجه کرد روح پیام دین است زیرا بی‌توجهی به این موضوع اشاعه مفاهیم دینی را در جامعه با مشکل روبه‌رو می‌سازد.  استاد دانشگاه امام صادق: با وجود اینکه همه مشکلات مربوط به حوزه دین نباید ناشی از ضعف در ارتباطات دینی دانست اما می توان گفت که ضعف در ارتباطات دینی می تواند، منشاء بسیاری از مشکلات در این حوزه باشد. استاد دانشگاه امام صادق(ع)با بیان این مطلب که در ارزیابی عملکرد ابزارهای مختلف ارتباطی در زمینه اشاعه دین هنوز مطالعه جدی و علمی شکل نگرفته تا بتوان عملکرد واقعی این حرکت را بررسی کرد، تصریح کرد: اگرچه موفقیت‌های نسبی در این زمینه حاصل شده و حضور دین در فضای مجازی اینترنت و وبلاگ‌ها گسترش بسیار زیادی پیدا کرده است اما توجه به این نکته که یکی از مشکلات اینگونه فضاها فقدان ایمان در انتقال مفاهیم است، را نیز باید مدنظر داشت و در زمینه میزان اقبال این روش‌ها در جذب افراد به‌صورت عملی و رفتاری و اینکه هزینه‌های صرف شده در این حوزه‌ها تا چه حد موفقیت و نتیجه مثبت کسب کرده‌اند را باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار داد. این دکترای ارتباطات با اشاره به این مطلب که ماهیت اطلاع‌رسانی فوری وسایل ارتباطی نوین را می‌توان به عنوان عامل خنثی کننده در مقابل تبلیغات ضد دینی نامید، گفت: فضای مجازی و ارتباطات نوین اگر ایمان‌ساز به معنای کامل آن نباشند، اما می‌تواند به لحاظ ماهیت اطلاع‌‌رسانی فوری مانع ایجاد بدعت و انحراف در دین شوند که این شیوه از اطلاع‌رسانی نیازمند به‌روز بودن و مطرح شدن به شیوه های مناسب هستند تا باعث ایجاد تبلیغات منفی نشود. بشیر در ادامه تأکید کرد: امروزه تبلغیات منفی در حوزه دین از طریق رسانه‌های نوین از جمله تولید فیلم‌های سینمایی، اینترنت و ماهواره در حال انتشار وسیع هستند که این پدیده در درجه اول نیازمند مطالعه دقیق و به‌روز این موارد توسط مراکز متخصص در حوزه تبلیغاتی است به نحوی که به این موارد کاملاً آگاه شوند و در مراحل بعدی نیازمند تهیه پاسخ‌های مناسب و به‌کارگیری شیوه‌های درست برای مقابله هستند که گاهی از طریق بکارگیری ابزارهای نوین ارتباطی امکان‌پذیر است. سردبیر ماهنامه تخصصی «نامه ارتباطات و دین» در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر اینکه «آیا ورود برخی بدعت‌ها و فعالیت‌های نوظهور را می‌توان ناشی از ضعف در حوزه ارتباطات دینی دانست؟» گفت: نمی‌توان همه مشکلات مربوط به حوزه دین را ناشی از ضعف در ارتباطات دینی دانست اما می‌توان گفت که ضعف در ارتباطات دینی می‌تواند منشأ بسیاری از مشکلات در این حوزه شود. وی در ادامه افزود: هنگامی که مسئولان تبلیغات اسلامی در هر سطح و رده‌ای که باشند، نتوانند مشکلات حوزه دین را به‌خوبی تشخیص دهند، نهایتاً نمی‌توانند پاسخ‌های مناسب را تهیه کنند و از رسانه نوین با وجود دسترسی آسان، استفاده بهینه کنند. بشیر افزود: کم‌کاری متولیان مذهبی موجب می‌شود که بسیاری از پیام‌های دینی نه تنها تأثیرگذار نباشند، بلکه خود در برخی سطوح مشکل‌ساز باشند؛ این مشکلات هر چند در متن دین نیستند اما می‌تواند موانعی برای انتقال مفاهیم دینی توسط شیوه‌های سنتی نیز ایجاد کند. این دکترای جامعه‌شناسی درادامه با اشاره به تأثیر بی‌نظیر رسانه‌های تصویری در زمینه انتقال پیام گفت: نهادهای دینی به هر دو شکل سنتی و مدرن در زمینه حوزه برقراری ارتباطات دینی مسئولیت دارند و این مسئولیت را نمی‌توان مورد اندازه‌گیری قرار داد؛ همه این نهادها به مقدار توانایی و امکاناتی که دارند مسئول هستند و این توانایی خود نوعی از مسئولیت را ایجاد می‌کند. این استاد روابط بین‌الملل با بیان این مطلب که نبود تناسب و تعامل میان حوزه سنتی و حوزه مدرن انتقال پیام، زمینه‌ساز بروز بسیاری از نقاط ضعف در حوزه ارتباطات دینی است، یادآوری کرد: در صورتی‌که مفاهیم دینی، بدون شناخت مخاطب و شیوه‌های مناسب مطرح شوند، حتی اگر بهترین رسانه‌های مدرن در اختیار باشد، قطعا نمی‌تواند تاثیرات مناسب را به همراه داشته باشد و تنها با داشتن امکانات رسانه‌ای بهتر، نمی‌توان یقین داشت که تمامی ضعف‌ها مرتفع شوند چون ضعف‌های ارتباطی همانگونه که به نوع ابزار مرتبط هستند، به محتوا و شیوه‌های انتقال مفاهیم نیز وابسته‌اند.  ضعف رسانه های نوین در انتقال مفاهیم دینی رسانه‌های نوین بویژه رسانه‌های تصویری نمی‌توانند کاملاً مفاهیم دینی را منتقل کنند چون از نوعی تقلیل گرائی در این زمینه برخوردار هستند. نبود جذابیت در ابزارهای ارتباطی حوزه دین از جمله وبلاگ‌ها و برنامه‌های تلویزیونی از جمله مباحث مطرح شده در این گفت‌وگو بود که بشیر در پاسخ گفت: رسانه‌های نوین به‌ویژه رسانه‌های تصویری نمی‌توانند کاملاً مفاهیم دینی را منتقل کنند چون از نوعی تقلیل‌گرایی در این زمینه برخوردار هستند. این دکترای ارتباطات در ادامه با اشاره به این مطلب که مدت زمان زیادی از حضور رسانه‌ها در ممالک اسلامی نمی‌گذرد، افزود: نمی‌توان همه مفاهیم دینی را مثلاً از طریق تلویزیون منتقل کرد چون تاریخ حضور این رسانه‌ها در جوامع اسلامی زیاد طولانی نیست و نیازمند تجربه طولانی‌تری هستیم تا بتوانیم برنامه و پیام مناسب برای انتقال مفاهیم دینی توسط این رسانه را ایجاد کنیم البته با فعالیت‌هایی که در چند سال اخیر در این زمینه صورت گرفته می‌توان به حضور پررنگ همراه با جذابیت رسانه‌ها در این حوزه امید داشت. بشیر در ادامه با بیان این مطلب که مراکز تبلیغاتی بدون آشنایی با علوم مرتبط با تبلیغات نوین نمی‌توانند با ابزارهای نوین، پیام دینی را به شکل مناسب اشاعه دهند، تأکید کرد: حوزه‌های علمیه و مراکز تبلیغاتی خود با شیوه‌های تبلیغاتی آشنایی نسبتاً کاملی دارند، آنچه که در این زمینه مهم است، آشنایی آنان با شیوه‌های علمی جدید در این زمینه است. این استاد ارتباطات معتقد است که شیوه‌های سنتی با وجود اینکه هنوز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند ـ مخصوصاً در زمینه ارتباطات چهره به چهره ـ باید با روش‌ها و ابزارهای نوین تکمیل شوند. رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) در پایان گفت: بهره‌برداری از ابزارهای نوین ارتباطی نیازمند آشنا شدن به عملکرد آنهاست که این آشنایی جز از طریق آشنا شدن به مسائل علمی آنها امکان‌پذیر نیست بنابراین در این زمینه باید به دانش‌های جدید مسلح شد.