حیات خلوتی برای خوددرمانی

صفحه اول  .  خبر . آرشیو اخبار . یادداشت  .  مقالات  .  گفتگو  .  گزارش .  پیوندها .  تماس با ما

209:   تعداد بازدیدکنندگان 12:18:35 PM  1383/2/16   حیات خلوتی برای خوددرمانی بنام خدا در اردیبهشت ماه 1383 زمانیکه هنوز مقیم لندن بودم، این مطلب را برای سایت «بازتاب» ارسال کردم که در همان ماه نیز منتشر گردید. اکنون که وبلاگ «وب نما» راه اندازی شد، مناسب دیدم که این مطلب که درآمدی بر «وبلاگ نویسی» است در همین آغاز فعالیت این وبلاگ مجددا منتشر گردد.                                         «وب نما» نگاهی روانشناسانه به وبلاگ‌نویسی دکتر حسن بشیر   [e-mail]  تاریخچه وبلاگ هرچه باشد و از هر زمانی این حرکت آغاز شده، هرچند در حد خود مهم است اما نمی‌تواند به اندازه آنچه تا کنون انجام داده و در این زمینه به آن دسترسی پیدا کرده، اهمیت داشته باشد. وبلاگ یک فضای مجازی تر در عالم مجازی اینترنت است. اما این فضا بخشی از فضای بزرگتری است که همه در آن نفس می کشند و یا در حقیقت حرکت می کنند و جایگاه خود را در این فضا تعیین می کنند. این فضا، گرچه حجم و شکل آن توسط افراد انتخاب می شود و حیات خلوت آنان تلقی می گردد، ولی به هیچ وجه یک فضای «شخصی» به مفهوم عدم دسترسی کامل دیگران به آن نیست. بخشی از فضایی است که همگان از آن استفاده می کنند. از طرف دیگر محتوای این فضا، هر چه باشد، نیز کاملا شخصی نیست. شاید به علت اینکه می‌توان در این فضا آزادانه حرکت کرد و هرچه خواست طراحی کرد، نوعی از «فردیت» و «شخصی بودن» به معنای یک محصول «شخصی» که به دیگران ارتباطی ندارد، از آن استنباط کرد. اما بعلت اینکه این فضا برای دیگران نیز قابل دسترسی بوده و امکان دیدن و بهره‌برداری کردن از آن دارند، از نوعی «عمومیت» یا «همگانی بودن» برخوردار است. اگر تعریف انسان به عنوان «حیوان ناطق» را کمی ابتدائی و یا قدیمی بدانیم، تعریف «حیوان ارتباطی» را می توان مناسبترین و یکی از جدیدترین تعاریف مربوط به معرفی هویت انسان دانست. انسان است که می تواند ارتباط برقرار کند. نه تنها با دیگران بلکه با محیط خود و حتی با محیط های فراتر از خود. هیچ موجود زمینی دیگری از این توانائی در این سطح برخوردار نیست. شاید برخی از حیوانات بتوانند در فضای محدودی و یا بعلت حاکمیت غرایز ویژه ای نوعی از ارتباط را با یکدیگر نشان دهند، اما این ارتباط که معمولا میان حیوانات همنوع صورت می گیرد از جنس و ماهیت ارتباطات حاکم بر انسان نیست. از دیدگاه مادی، ارتباط انسان ـ انسان، مهمترین نوع ارتباطات ممکن برای بشر است. این اهمیت از آنجا ناشی می شود که ارتباط مزبور می تواند دو طرفه باشد. تاثیر گذار باشد. به نتایج معلوم و مشخص و گاهی دور از انتظار منجر گردد و بالاخره دارای بار منفی و یا مثبت باشد. جوامع کنونی به برکت گسترش همین نوع از ارتباطات است که از جوامع گذشته کاملا متفاوت گشته و مشخصه اصلی این جوامع بنا به تعبیر جیانی واتیمو جامعه شناس معاصر، «ارتباطات عمومیت یافته یا همگانی» است. این عمومیت با گسترش پدیده وبلاگ ها می رود تا به تحقق کامل در حوزه ارتباطات انسانی تبدیل گردد. زبان بمنزله مهمترین عامل ارتباط انسان ـ انسان در ایجاد زمینه های مناسب برای فعال کردن این ارتباط نقش بسزائی دارد. با رشد و توسعه تکنولوژی، ابزارهای گوناگونی برای شکل دادن به کیفیت استخدام زبان برای ایجاد روابط مختلف بوجود آمد. شکل گیری بهره برداری بهینه از زبان، فراتر از سخن گفتن و ارتباط دو طرفه و رو در رو گردید. محصولات زبانی بعنوان ابزار «ارتباط» بیش از وسیله «تکلم» زمینه های رشد ارتباطات همه جانبه انسان با انسانهای دیگر را فراهم کرد. امیل بنونیسته (Emile Benveniste) زبان شناس فرانسوی در این زمینه نقش زبان را فراتر دانسته و آنرا عامل شکل گیری ذهنیت انسان دانسته و تاکید می کند که «ذهنیت در زبان و از طریق زبان ایجاد می گردد.» (مسائل زبان شناسی عمومی، 1969) اینترنت، یکی از ابزارهای مهم، و تا این لحظه از زمان، آخرین وسیله مورد استفاده برای رشد و توسعه ارتباطات انسانی است که توانسته محدوده زمان و مکان را درنوردد و فراتر از ارتباطات شخصی ـ شخصی یا شخصی ـ اشخاص پا در عرصه ارتباطات شخصی ـ عمومی و یا حتی فراتر از آن عمومی ـ عمومی بگذارد، می باشد. اینترنت زندگی و هستی را بگونه ای تغییر داده است که بنا به تعبیر دانیل بل، جامعه شناس معاصر در «جامعه ما قبل صنعتی» انسان «بازی بر علیه هستی» را تجربه کرده است. در «عصر صنعتی» زندگی انسان «بازی علیه هستی مصنوعی» است. بر عکس این دو، زندگی انسان در «جامعه فراصنعتی» یا «جامعه ارتباطی» بازی میان اشخاص است. این اشخاص اند که با کشف درون و ارتباطات «میان درونی» زندگی جدیدی را در عالم ارتباطات کنونی رقم زده‌اند که آثار آن بر حرکت همه جانبه انسان در زندگی کاملا روشن نشده و نیازمند گذشت زمان بیشتری است. این بازی میان اشخاص به یک بازی واقعی تبدیل شده است که مهمترین مشخصه آن این است که در یک عالم مجازی شکل می گیرد، اما می تواند بر روند زندگی بیرونی و درونی انسانها تاثیر بگذارد. وبلاگ نیز محصول رشد درونی ارتباطات در عالم اینترنت است. این محصول، بازتاب تعامل انسان با فضای مجازی اینترنت است. این تعامل اگر در آغاز جنبه نظامی یا اقتصادی داشت، هم اکنون از این دو زمینه بسیار فراتر رفته و به فضائی برای به نمایش گذاشتن ابعاد فردی با تمامیت ظرفیت خود در یک عرصه عمومی، تبدیل شده است. تکنولوژی ارتباطات اگر توانست عرصه های جدیدی در روابط انسان را فتح نماید، در عین حال زمینه ابراز وجود انسان را نیز مهیا ساخته است. رسانه هایی همچون رادیو و تلویزیون تنها بخشی از هویت انسانی را که می‌توانست برای دیگران عیان‌تر باشد را به معرض نمایش گذاشتند. ولی اینترنت زمینه را برای عرضه کردن بسیاری از ابعاد درونی انسان را آماده ساخت. اکنون انسان عصر ارتباطات می تواند آزادانه تصورات و خفایای زندگی درونی خود را در فضای مجازی اینترنت بریزد و جهانی را از آن خبردار سازد. این فضا به هر اندازه‌ای که بتواند از اسرار جدید پر گردد می تواند مرتبطین جدیدی را بخود جذب کند. گوئی خلاقیت در خلوت نیز هم اکنون به عامل جذب انسانهائی که در پی کنکاش در عالم درون هستند را بیش از پیش به خود مشغول کرده است. انسان این جهان مجازی، خلاقیت خود را محصولی مشترک و برخاسته از تعامل با عالم درونی انسانها می داند که در صدد آن است که دیگران را به حیات خلوت زندگی خود فرا خواند و آنان را با خود آشنا سازد. این آشنائی و ارتباط می تواند نوعی بازگو کردن خود و در حقیقت کشف دیگرانی است که می‌توانند با وی (خود) زمینه‌ای از ارتباط، حتی در سطح یک «کلیک کردن» که می توان آن را «سلام اینترنتی» خواند و انداختن یک نگاه ساده به این حیات خلوت باشد. اوج تلاقی در این زمینه زمانی اتفاق می‌افتد که سطح ارتباط از حالت یک طرفه به دو طرفه تبدیل و پیامی از انسانهای دیگر دریافت گردد. استمراریت این ارتباط و تبدیل آن به شخص ـ عموم زمانی اتفاق می افتد که مسائل طرح شده در این فضا توانسته باشد که افراد زیادتری را بخود جذب و نوعی همخوانی و یک نواختی درونی را میان آنان برقرار سازد.  وبلاگ در این مرحله به عرصه فعالی تبدیل می شود که در آن بازیگران مختلف بجای طرح مسائل «خارج از خود» به «خودبیانی» با استفاده از شناخت روانشناسانه بوجود آمده از «دیگر خود» با دیگران می پردازند. هر اندازه این شناخت عمیقتر شود، ارتباط فعالتر و سطح آن گسترده تر می شود. در روانشناسی جدید، گفته می شود که بازگو کردن درون برای روانپزشک بهترین وسیله برای کشف نارسایی ها و پیدا کردن راه برای زدودن کاستی های روانی است. اصولا طرح «ناخودآگاه» بصورت آگاهانه است که می‌تواند درمان‌ساز باشد. این درمان به قول ژاک لاکان می‌تواند تنها از طریق «گفتمان» و «گفت‌وگو» به دست آید که وبلاگ را می‌توان یکی از بهترین بسترهای غیر سازماندهی شده گفتمانهای پراکنده در جهان معاصر دانست که می توانند به یک «درمان عمومی» تبدیل شوند. یکی از مشکلات عصر جدید نبود گوشهای کافی برای شنیدن صداهای درونی انسان است. صداهائی که گاهی به گلوله ای تبدیل می شوند که اگر نه دیگران، حداقل صاحب آن را می توانند مورد هدف قرار دهند. این صداها اگر در درون زندانی شوند در بهترین حالت، به دردهائی تبدیل می شوند که می توانند عملکرد انسان در زمینه های مختلف را تحت الشعاع قرار دهند. هر مقدار این صداها بتوانند به فضائی دمیده شوند که در آن پژواکی هر چند محدود ایجاد کنند به دریچه ای تبدیل می شوند که خانه درون را با فضای بیرون مرتبط می سازند و حالتی از روانشناسی خود آگاه که محصول ریختن تصورات درون در فضای بیرون آزاد است بوجود آورند که گونه ای از «خود درمانی» است. انسان عصر کنونی با بهره برداری از فضای مجازی ایجاد شده، دیگر نگران سانسور، محدودیت‌ها و یا برخورد از نوع ویژه نیست. او حتی می‌تواند در فضای بوجود آمده با نامی دیگر و وجودی ناشناخته و ماسکی که هر لحظه می تواند تغییر یابد در این فضا قدم بزند و خود را آشکار کند و یا دیگران را به شکار خود درآورد. در این وضعیت، درون انسانی، آزادتر از همیشه، می تواند عیانتر گردد. در شرایط جدید دغدغه ای برای گفتن ناگفته ها نیست. شیوه خاصی برای به نمایش گذاشتن زوایای درونی وجود ندارد. آزادی بمعنای وسیع آن مورد آزمایش قرار می گیرد. کشفی از حجاب درون صورت می گیرد که تا کنون تجربه نشده است. با گذشت زمان، وبلاگ ها در حال تبدیل شدن به یک ضرورت هستند. ضرورتی برای آشنا کردن دیگران با خود. این وضعیت تنها محصول تنهایی «انسان» و یا «جدایی» عملی وی از دیگران نیست که خود در برخی از جوامع بویژه غربی به یک مساله جدی تبدیل شده است، بلکه حتی در جوامع سنتی نیز محصول نبودن «گوشهای شنوا» برای شنیدن فریادها و صداهای درونی انسانها بویژه جوانترهاست. هر چه فاصله خارجی و ظاهری انسانها با یکدیگر بیشتر می شود، احساس ضرورت به ایجاد فضائی برای ارتباط درونی بیشتر می گردد. شاید کشف ناخواسته وبلاگ ها و این فضای عظیم «خودگردان» بر اساس احساس ضرورتی بوده است که ناشی از بحران کمبود ارتباطات خارجی انسانها با یکدیگر باشد که اینچنین توانسته است در زمان کوتاهی به یک جریان همه گیر تبدیل گردد. آثار این ارتباط هر چه باشد، در نازلترین صور آن نوعی «تخلیه درونی» و تلاش در فعال کردن ویژگی انسان که در مقوله «ارتباط» نهفته است، می باشد. «موجود ارتباطی» را نمی توان از خاصیت ارتباط بازداشت. اگر چنین گردد، دیگر آن انسان، بشر کنونی نیست، موجود دیگری است که نام دیگری باید بر آن گذاشت. اظهار نظر درباره این مطلب   بازگشت