نقد و معرفی علمی (Book Review ) کتاب"رسانه ها و بحران"

نقد و معرفی علمی (Book Review ) کتاب"رسانه ها و بحران"

 نویسنده :               معصومه رشیدی

 ناشر :                    سروش هدایت

       تعداد صفحات :        212صفحه – رقعی

       محل نشر :              تهران

       نوبت چاپ :            اول – پاییز 88

       شمارگان:               1000 جلد

       مرورگر : محبوبه منصوری پور

       پست الکترونیکی : [e-mail] 

 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت رسانه

 دانشکده صدا وسیما، نیمسال اول 88

 زیر نظر استاد جناب دکتر بشیر

مقدمه

آنچه در پی می آید نقد و معرفی علمی (Book Review) کتاب  "رسانه ها و بحران"  است . سعی شده است نوعی از همخوانی و هم پوشانی میان خلاصه کردن ، معرفی و نقد کتاب صورت پذیرد ، امید است از عهده این مهم بر آمده ، امانت دار خوب و منتقد منصفی بوده ودر معرفی این کتاب موفق شده باشم .

  کتاب "رسانه ها و بحران"  بازنوشتی است از پایان نامه "خانم معصومه رشیدی"  که پایان نامه خود را با عنوان "نقش رسانه ها در دوران بحران ، مطالعه موردی حادثه سقوط هوا پیمای سی -130" در مقطع کارشناسی ارشد در نیمسال اول سال تحصیلی 87-1386 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز با نمره ی عالی دفاع نمود که مباحث نظری آن می تواند یکی از منابع مفید برای دانشجویان علوم ارتباطات و مدیریت رسانه باشد.

این کتاب با مقدمه "دکتر مسعودی" ، پیشگفتارنویسنده  ودر سه فصل تنظیم شده است و با ذکر منابع و مآخذ و دو پیوست به پایان رسیده است .

درفصل اول مفهوم بحران معنا شناسی شده و انواع بحران ها و شاخصه های  آنها بیان شده است .

در فصل دوم مفهوم رسانه ، تاریخچه و انواع رسانه ها مورد بررسی قرار گرفته است و کارکردهای رسانه و نقش واسطه ای رسانه های جمعی در روابط اجتماعی و عوامل آسیب پذیر و آسیب زایی رسانه بررسی شده است .

ساخت افکار عمومی و نقش رسانه ها در شکل گیری آن و راه های مقابله با شایعه مورد بررسی قرار گرفته است .

در فصل سوم نقش رسانه ها در بحران و نقش مثبت ومنفی آنها در حوادث غیر مترقبه بررسی شده است و در هر قسمت نظریات صاحب نظران نیز به انتخاب نویسنده طرح شده است .(تا اینجا مجموعا 184 صفحه )

دریازده صفحه پایانی تیترها ،مطالب و عکسهای نیم صفحه اول وسرمقاله های تعدادی از روزنامه های کشوردر مورد این حادثه توصیف شده است و در یک صفحه نیز به نتیجه گیری مباحث پرداخته شده است .

منابع و مآخذ در هشت صفحه ذکر شده است و پیوست اول حاوی تصاویر و صفحات اول روزنامه ها ی ذکر شده در متن ویک واژه نامه کوتاه  فارسی–  انگلیسی پایان بخش کتاب است .

یشگفتار

مفهوم بحران چه به صورت ذهنی وچه به صورت واقعی به معنای بهم ریختگی درنظام اجتماعی است.

در جهان رسانه ای شده امروز بیشتر از همیشه نیاز به مدیرانی داریم که دارای مهارت و شایستگی بحران باشند .

این مدیریت ، نیاز به هوش رسانه ای (Intelligence Media ) دارد؛ زیرا مدیران در چنین شرایطی باید توان تحلیل و انطباق آدمیان رابا اطلاعات پیرامونی آنها داشته باشند .بخش زیادی از این اطلاعات از طریق رسانه های شخصی و رسانه های جمعی در محیط زندگی انسانها سیلان و جریان می یابد.

توانایی رسانه ها در جذب مخاطبان انبوه ومشارکت در فرایندشکل دهی افکار عمومی ، به آنها قدرت قابل ملاحظه ای برای مداخله در بحرانها را می بخشد.

تیتر روزنامه ها ، اخبار ،مصاحبه ها و گزارشهایی که نشریات و سایتهای اینتر نتی از وقوع بحران ها به مردم ارایه می دهند نقش مهمی در رهبری و مدیریت بحران برای کنترل امور دارند.

حادثه سقوط هواپیمای نظامی سی-130 متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز سه شنبه 15 آذر ماه سال 1384در نزدیکی فرودگاه مهر آباد سقوط کرد  و 94 مسافر آن شامل اعضای ارتش و گروهی از خبر نگاران وعکاسان رسانه های جمعی و34تن از ساکنان ساختمانهای محل  سقوط هواپیما به شهادت رسیدند ، افکار عمومی ایران و جهان رامتاثر کرد.

 حجم وسیع اطلاعات و اخبار منتشره در همان لحظات اولیه وقوع این سانحه هواپیمایی ، پیگیریهای مطبوعات برای بررسی علل وقوع رویداد و شناسایی عاملان این فاجعه انسانی ، ماه ها رادیو ، تلویزیون و مطبوعات را به خود مشغول کرد. 

تعریف مفهوم بحران

دایره المعارف اینترنتی ، بحران را بدین گونه تعریف می کند : "تغییر ناگهانی ویا یک لحظه ای مهم در سلسله ای از رویدادها و عملیات "

صاحب نظران بحران را وضعییتی آشفته می دانند ؛ نوعی از آشفتگی و پریشانی در عناصر یک ساختار وسیستم که سازو کارهای نظم بخشی به آن خارج از عهده ی خود سیستم باشد . در این وضعیت میزان آشفتگی از مساله ،مشکل ، معضل و آفت فراتر می رود وآن چنان فراگیری و عمقی پیدامی کند که اراده ی برگشتن به حالت پیشین یا گذر به نقطه ی مطلوب نیز دچار خدشه می شود .( مطلق ، 1384: 17)

اما شاید رساترین تعریف از بحران در زبان چینی ارایه شده باشد . دراین زبان ، واژه ی بحران معادل فرصت خطرناک ، یعنی ترکیبی از "تهدید" و "فرصت"  تعریف شده است.

                                         انواع بحران

بحران ها را به اعتبار موضوع می توان به بحرانها ی اجتماعی ، اقتصادی ،سیاسی، فرهنگی ، نظامی ، قومی و... تقسیم بندی کرد .

بحران اجتماعی زمانی رخ می دهد که اختلافاتی در جامعه پدید آید و تعادل عمومی و عملکرد بهنجار و معمول حیات اجتماعی را به مخاطره افکند.

بحران اقتصادی حالتی است که از جهت عدم توازن درآمد و خرج ویا پیدایش محصول و میزان مصرف و بازاریابی حاصل شود و منجر به توقف و یا ورشکستگی بازار و دولتها گردد.( دهخدا، 1377،: 4390)

بحران سیاسی ، بحران مشروعیت نظام حاکم است ؛ آنگاه که نخبگان سیاسی یک جامعه استعداد و قابلیت تولید وباز تولید ارتباطات و مناسبات مبتنی بر اعتماد و مقبولیت خود را از دست می دهند و سیستم سیاسی دچار ناکارآمدی می شود . بحرانهای فرهنگی نیز ، شکل های گوناگون دارند. گاه درتضاد میان خرده فرهنگها و فرهنگ مسلط سکنی می گزینند و گاه نشانه ی نوعی از خود بیگانگی فرهنگی و یا به تعبیر دیگر اغتشاش و سردرگمی هویت فرهنگی دارند ؛ زمانی نیز در هنگامه ی بازگشت به "خود فرهنگی " حادث می شوند .

بحرانهای نظامی ، عمدتا در شکل کودتا یعنی ضبط سریع و قطعی قدرت دولتی به وسیله ی یک قدرت سیاسی یا گروه نظامی که از داخل نظام موجود بروز می کنند.

بحران رسانه ای

حالتی است که در نتیجه آن توازن برنامه های رسانه دگرگون شود و متصدیان امور رسانه ای به تناسب حالت به وجود آمده ناچار به ترمیم یا تعویض برنامه های از پیش تعیین شده گردند.

این بحران تابع وقوع بحرانهای مختلف سیاسی ( مانند استعفای دولت ، انحلال مجلس و....) ، اقتصادی (مانند تحریم بین المللی ، سقوط ناگهانی ارزش پول ملی و...)، نظامی ( مانند کودتا وجنگ و ...) و حتی فرهنگی و ورزشی می باشد ؛ چه رسد به بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله و...  .

                                 انواع بحرانهای رسانه ای                                                                 

1.       بحرانهای رسانه ای ساده  : این بحرانها از تغییر وتحول در تصویر حکومت و جامعه ویا تضعیف انسجام ملی حاصل می آید و چون تک عاملی است ، مدیریت آنها به مراتب ساده تر است

2.       بحرانهای رسانه ای مرکب : این بحرانها در مواقعی رخ می دهند که در دو بعد از ابعاد سه گانه ( حکومت ، جامعه و انسجام ملی ) جامعه دچار تصویر سازی نامطلوب شده باشد.

3.       بحرانهای رسانه ای پیچیده : بدین صورت که افزون بر وجود تصاویر مجازی مشکل ساز نزد حکومت و جامعه از یکدیگر ، شاهد افت ارزش آموزه ها و اصول مبنایی انسجام ملی نیز هستیم.

شاخصه های اساسی پدیده بحران

1.       تهدید ارزشهای بنیادین و منافع رادیکال

2.       محدودیت و فشردگی زمان

3.       مورد آماج قرار گرفتن اهداف حیاتی

4.       غافلگیری و استرس

5.       مخدوش شدن اطلاعات

6.       بروز وضعیت خاص روانشناختی – رفتاری  از سوی نخبگان تصمیم ساز

7.       تغییر کارکردهای تمامی عناصر نظام اجتماعی – سیاسی و شکل گیری نقش های جدید

8.       ظهورناگهانی وضعیت منتظره ویا غیر منتظره

9.       ضرورت اتخاذ تصمیم برای پاسخ دادن . (تاجیک، 75)

ردیف	نوع بحران /  مشخصات	میزان تهدید	زمان تصمیم گیری	درجه آگاهی	نمونه
1	بحران شدید	شدید	کم	غافلگیری	زلزله ی بم / سونامی 2003
2	بحرانهای نوظهور  بدعتی	شدید	طولانی	طولانی	سیل گرگان 1380
3	بحرانهای کند (بطئی)	خفیف	کم	کم	انواع سیل ها با تخریب اندک
4	بحرانهای ویژه  (موردی)	خفیف	کم	کم	زلزله بدون تخریب یا با تخریب اندک
5	بحرانهای انعکاسی	شدید	کم	کم	آلودگی هوا در برخی روزهای زمستان در تهران
6	بحرانهای عمدی  ( برنامه ای )	شدید	طولانی	طولانی	سیل سال 1383 گرگان
7	بحرانهای عادی	خفیف	طولانی	طولانی	بارش چند روزه باران و برف ، سیل محدود در یک منطقه
8	بحرانهای اداری	خفیف	کم	کم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.       جدول 1-1:  وضعیت های بحرانی ، مکعب بحران (خجسته ، 1384: 11) 

                  فصل دوم : مفهوم رسانه

تعریف رسانه: مجموعه ای از ابزارهاست که حامل پیامی برای مخاطبان خود هستند و برای این منظور ، روشهای مختلف و متنوع انتقال پیام توسط آنها به کار گرفته می شود.

تعریف کارکرد : نقش یا اثر ی است که هر پدیده در زنجیره ای از پدیده هایی که با آنها مرتبط می باشد ، باقی می گذارد.                                                                       

                                انواع کارکرد رسانه

هارولد لاسول محقق ارتباطات (1972) سه کارکرد متمایز برای رسانه نام برده است:

1.       نظارت برمحیط : نقش خبری

2.       همبستگی اجتماعی : نقش تفسیر و راهنمایی

3.       انتقال میراث فرهنگی : نقش آموزشی

4.      

دکتر کاظم معتمد نژاد در کتاب " وسایل ارتباط جمعی "خود وظایف وسایل ارتباط جمعی را به سه دسته تقسیم کرده اند:

1.       وظایف خبری و آموزشی

2.       وظایف راهنمایی ورهبری

3.       وظایف تفریحی و تبلیغی . (معتمد نژاد ، 1379: 3)

    علل و عوامل آسیب پذیری و آسیب زایی رسانه ها

1.       شناسه ی اکولوژیکی : تاکید بر وسعت و قابلیت تاثیر گذاری رسانه ها در تحولات اجتماعی – سیاسی جامعه دارد.

2.       شناسه ی جهان – هویتی و همه جایی: بسیاری از رسانه ها به سرعت هویت ، مقبولیت و مشروعیتی جهانی یافته اند.

3.       شناسه ی منزلت و تاثیر فرا – رسانه ای : در جوامع کنونی رسانه ها نه تنها به مثابه جایگزینی برای احزاب و ، بلکه به عنوان حامل رسالت سازندگان و تثبیت کنندگان جامعه ی مدنی نیز نقش ایفا می کنند.

4.        شناسه ی جناحی : جناحی بودن از شناسه های بارز رسانه هاست .

5.       شناسه ی فرد مداری : رسانه ها عمدتا پیرامون شخصیت نخبه (الیت)های خاصی شکل گرفته اند.

6.       شناسه ی اپوزیسیون مشربی : بسیاری از مطبوعات مشروعیت خود را از رهگذر نوعی مشرب مخالف گرایانه بدست آورده اند.

7.       شناسه ی شخصیت پردازی  و مقام پروری : رسانه ها در بعضی کشورها بیش از آنکه دغدغه پردازش اندیشه ها را داشته باشند به دنبال برجسته کردن افراد خاص ،قرار دادن آنها در در هاله ای از تقدس هستند .

8.       شناسه ی تلاقی سیاست بازی و سیاست سازی : در پس اکثر رسانه ها ی موثر ، نه صرفا عناصر روزنامه نگار حرفه ای بلکه سیاست مداران حرفه ای نهفته اند.

9.       شناسه ی دیجیتالی : اکثر رسانه ها اهل افراط و تفریط و بزرگ نمایی و کوچک نمایی حوادث اند.

                            کلیات افکار عمومی

مفهوم : افکار عمومی مجموعه ای از داوری های مردم درباره ی مسائل روز است که مورد پذیرش بیشتر افراد جامعه است.

افکار عمومی به طور عمده محصول دوران روشنفکری است.

                 شرایط ایجاد افکار عمومی

والتر لیپمن عوامل زیر را در تشکیل افکار عمومی موثر می داند:

1.       باید واقعه ای مرکزی و یا وقایعی متناوب وجود داشته باشند تا موضوع افکار عمومی قرار بگیرد.

2.       باید فضا مساعد باشد تا افکار عمومی در بستر مردمی شکل بگیرد .

3.       محتوای افکار عمومی باید با الگوهای فرهنگ جمعی مطابقت داشته باشد .

4.       محتوای افکار عمومی باید پاسخگوی نیازهای ظاهری و باطنی افراد باشد.

5.       افکار عمومی باید به واسطه رسانه ها گسترش یابد.

6.       افکار عمومی باید با دخالت مستقیم مردم اشاعه یابد.

                           نقش رسانه ها در ساخت افکار عمومی

رسانه ها به مردم نمی گویند درباره ی یک موضوع چگونه بیندیشند ، بلکه به مردم این پیام رامنتقل می کنند که به چه چیزی فکر کنند.از این رو رسانه ها ی جمعی نگرش مردم را تغییر نمی دهند بلکه هدف آنها این است که به مردم بباورانند که چه موضوع هایی مهم هستند.(دادگران ، 22:)

شایعه در چه شرایطی رشد پیدامی کند ؟

1.       تفاوت بین میزان عرضه و تقاضای اطلاعات : زمانی که میزان تقاضا برای اطلاعات بیشتر از عرضه آن باشد.

2.       شایعه بیان بخشی از نگرانی و اضطراب افکار عمومی است که به دلیل عدم اعتماد مردم نسبت به رسانه ها در زمان بحران ، شایعه رشد پیدا می کند.

3.       زمانی که ابهام و شک وجود داشته باشد : شایعه زاییده ابهام است .

راههای مقابله با شایعه

1.       سکوت : برخی برای فرو کش کردن جار وجنجالها در برابر شایعه سکوت می کنند.

2.       تکذیب : در اغلب موارد نمی توان دروغ بودن شایعه را تکذیب کرد ؛ زیرا تکذیب شایعه برای مردم قابل انتظار است.

3.       آگهی : این روش برای شایعات اقتصادی کارآمد است.

4.       پیش گیری ، پاسخگویی و جلوگیری از انتشار کنترل نشده ی اطلاعات : مردم را نباید بی خبر گذاشت ؛ باید سعی شود طی بحران کمبود اطلاعات پدید نیاید.

الگوهای رسانه ای

الچول معتقد است در جهان فقط سه مدل رسانه ای وجود دارد :

1.       لیبرال – سرمایه داری

2.       نظامهای سوسیالیست

3.       در حال توسعه 

البته او می گوید تقسیم جنبش ها ی رسانه ای به نظامهای "بازار "، " مارکسیست " و "در حال پیشرفت" یک تقسیم بندی مطلق نیست بلکه در درون هر کدام از این گروهها استثناهایی وجود دارد.

فصل سوم : رسانه و بحران

ریمون آرون جامعه شناس برجسته فرانسوی می گوید : کمتر نسلی راسراغ داریم که احساس  نکرده باشد در حال بحران به سر می برد . از قرن 16 به این سو ، به دشواری می توان نسلی را یافت که خود را در دوره ای از ثبات دیده باشند.

پژوهشگران علوم سیاسی کوشیده اند با دو شیوه ،بحران را تصویر و معنا کنند

1.       روش تصمیم سازی Decision Making Approach    : رفتار افراد یا گروه هایی که در تصمیم گیری و تدبیر بحران دخالت دارند ، بررسی می شود.

2.       روش سیستماتیک Systematic Approach        : بحران وضعییتی است که با ایجاد اختلال در سیستمهای فرعی ثبات و پایداری آنها را بهم می زند .

نقش رسانه ها در بحران

1.       مرحله ی نامرئی یا پیش بحران : خبرگان و کارشناسان می توانند فرایند شکل گیری بحران را از راه تحلیل پیامهای رسانه ای تشخیص دهند.

2.       مرحله ی حین بحران : رسانه ها باتوجه به ظرفیتهای اطلاع رسانی که دارند می توانند بحران را کاهش یا گسترش دهند.

3.       مرحله ی پس از بحران: تاثیر کژ کارکردی رسانه در مرحله پس از بحران جلوگیری از بازگشت طبیعی جامعه آسیب دیده به وضعیت تعدیل و آرامش است اما کارکرد مثبت آن ها سرعت بخشیدن به روند تعادل است.

 نقش مثبت رسانه ها در حوادث غیر مترقبه

1.       رسانه ها منبع اطلاع رسانی قابل اعتماد مردم

2.       هشدارهای رسانه ها

3.       آموزش وایجاد انگیزه

      نقش منفی رسانه ها در حوادث غیر مترقبه

1.       درخواست های آزار دهنده

2.       تحریف حقایق

3.       افسانه های ماندگار در حوادث غیر مترقبه

4.       اغراق در گستردگی اثرات حادثه

5.       مداخله در تصمیم گیری

6.       عملیات امدادو نجات

نمودارعوامل تاثیرگذار بر نمایش رسانه ای یک بحران (ترزیس ، 207) 

فشارهای اقتصادی (اولویت ها ، تقاضاها ، فشار بازار )

 فشارهای سیاسی (سانسور ، اعمال نفوذ ، تنظیم)  

استراتژی و تاکتیک های منابع خبری ( مدیریت اخبار ، روابط عمومی ) فرهنگ تخصصی اخلاق ، قواعد و هنجارهای زیبا شناسی کششها وامکانات فناورانه (مانند :تکنیکهای گرداوری خبر الکترونیک ، اینترنت) 

رابرت کارل من آف (1998) ؛  نقش بالقوه رسانه ها در جلوگیری ومدیریت بحران

·         هدایت ارتباطات میان احزاب

·         اطمینان سازی

·         مقابله با برداشت های غلط

·         تجزیه و تحلیل تضادها

·         شناسایی منافع پنهانی مرتبط با مسائل بحرانی

·         ایجاد همدلی میان رقبا

·         جلو گیری از پیامدها و نتایج احساسی

·         تشویق توازن قدرت

·         وفاق آفرینی

·         پیشنهاد راه حل برای خروج از بحران

·         رویت پذیرکردن اقتدار نیروهای عمل کننده

·         نفوذ روانی

·         گفتمان سازی

انواع دیدگاه رسانه ها نسبت به بجران

1.       دیدگاه سکوت ، ثبات وعدم تغییر وتحول : دراین دیدگاه رسانه ها مخالف عوامل بحران زا هستند.

2.       دیدگاه پویایی ،تغییر وتحرک : در این دیدگاه رسانه ها بحران را بخشی از دیالکتیک اجتماعی می دانند که برای رشد وتوسعه ی جامعه لازم وضروری است .

جدول گزاره های بحران ساز و بحران سوز

گزاره های بحران سوز ·         کاهش توقعات مردم از حکومت ، در شرایطی که مردم در آستانه ی سرخوردگی و محرومیت ملی قراردارند. ·         تاکید بر توانمندی و کارآ مدی حکومت در شرایطی که مردم درآستانه ی بی تفاوتی ملی قراردارند ·         تاکید براقتدار وتوان ملت درشرایطی که جامعه در معرض غرور ملی افراطی قرار دارد. ·         تصحیح تصویر ملت از خود در شرایطی که جامعه در معرض غرور ملی افراطی است. ·         تاکید بر محدودیتها وظرفیت محدود ملی ، درشرایطی که حکومت در معرض غرور کاذب قرار دارد. گزاره های بحران ساز ·         زمانی که دولت در جهت غرورا فراطی گام بر می دارد ، تاکید بر توانایی ها مشکل ساز است. ·         زمانی که دولت با محدودیتها ی جدی در اجرا مواجه است ، افزایش خواسته ها مشکل ساز است . ·         زمانی که ملت بامعضل از خود بیگانگی روبرو است ، نقد وآسیب شناسی مستمر فرهنگ ملی مشکل ساز است . ·         زمانی که ملت در معرض بی تفاوتی قرار دارد ، نقد و آسیب شناسی مستمر حکومت ، مشکل ساز است .

گامهای موثر از سوی رسانه ها برای جلوگیری از شکل گیری بحران در جامعه

1.       تعدیل تصورات

2.       تقویت انسجام ملی

حادثه ی سقوط هوا پیمای سی -130

روز سه شنبه 15 آذر ماه سال 1384( 6 دسامبر 2005) یک فروند هوا پیمای نظامی از نوع هرلوکس سی- 130 متعلق به نیروی هوایی ارتش ایران با94 مسافر از اعضای ارتش و گروهی از خبر نگاران وعکاسان رسانه های گروهی جهت شرکت در رزمایش عاشقان ولایت که در چابهاربرگزار می شد تهران را به مقصد بندر عباس ترک کرد.

پس از 8 دقیقه طی مسیر دچار نقص فنی در سیستم موتور شده و خلبان تقاضای بازگشت به فرودگاه را می کند که در زمان فرود اضطراری در مسیر باند فرود و هنگام کم کرد ن ارتفاع خود با بلوک 52 ساختمان مسکونی ده طبقه ای برخورد کرده و دچار آتش سوزی می شود.94 سرنشین  هواپیما و 34 تن از ساکنین ساختمان و افراد حاضر در محل کشته شدند.

پوشش خبری رسانه ها

روز 16 آذر 1384 تقریبا تمامی روز نامه های ایران با حجمی از سیاه و تیتر یک مرگ بر پیشخوان روزنامه فروشی ها ظاهر شدند.

روزنامه ی "آفتاب یزد" ، تیتر "سه شنبه سیاه خبر نگاران" را با رو تیتر "باسقوط هواپیمای سی 130 رقم خورد" برای صفحه اول برگزیده و عکس نسبتا بزرگی از جست و جوی نیروهای امدادی را چاپ کرده بود.

روزنامه ی "اطلاعات " تنها روزنامه عصر چهارشنبه بود و لوگوی خود را سیاه کرده و نوار مورب مشکی نیز کنار آن چاپ کرده بود . وتیتر یک آن، جمله مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران حج بود : حادثه ی غم بار دیروز ، کام همه را تلخ کرد.

روزنامه ی "جمهوری اسلامی " ترجیح داده بود صفحه اولش را سیاه پوش نکند اما با تیتر " رسانه ها داغدار شدند " وعکسی ا زمحل حادثه  نیم صفحه اول خود را پر کرده بود.

روزنامه ی"کیهان " عکاس این روزنامه در این حادثه جان باخته بود . "رسول ما هم پرکشید ..." عنوان یادداشتی سوگوارانه بود در نیم صغحه اول کیهان. و...

نتیجه گیری

آموزش اطلاع رسانی و سرگرمی مخاطبان رسالت اصلی رسانه هاست  ، اما در جوامع نوین که جوامع اطلاعاتی نامیده شده است ، رسانه با نفوذ به درون ذهن مخاطبان خود ، از حد یک ابزار ساده یا حتی پیام فرا تر رفته و تبدیل به یک عامل فعال در عرصه معادلات سیاسی – اجتماعی شده است که دارای اهداف ،منافع و سازمان ویژه خود است .

 اعتبار و بقا ی هر بازیگری به میزان دسترسی او به رسانه و مدیریت آن در راستای اهدافش بستگی دارد.

نقد ونظر

از آنجا که رسانه (Media) به مجموعه وسایل ارتباط جمعی ازجمله رادیو ،تلویزیون، مطبوعات ، رسانه های تله ماتیک و...اطلاق میشود ،انتظار این بود که نویسنده در مطالعه مورد ی خود از انواع رسانه ها نمونه هایی را مورد بررسی قرار دهد و یا عنوان کتاب را دقیقتر انتخاب کند.

در مقدمه کتاب به قلم "دکتر مسعودی"  این مطلب ذکر شده است : « این پردازش رسانه ای سبب شد تا مدیران بخش هواپیمایی کشور ضریب امنیتی پروازها را بالا ببرند و دقت بیشتری را در عملیات پروازهای داخلی و خارجی خود بکار بندند. » مشخص نیست ایشان بر چه مبنایی این نتایج را گرفته اند .

دو سال پس از حادثه (زمان تالیف کتاب ) چه دلایلی مبنی بر بالا رفتن ضریب امنیت پروازهای داخلی و خارجی وجود داشته است ؟

اگر این دلایل مشهود بوده است ، بر چه اساس دلیل آن را  پردازش رسانه ای پس از حادثه می دانند؟

در فصل اول ، دوم وسوم کتاب ، مفاهیم اصلی و چارچوب نظری تحقیق بطور مناسبی گردآوری و نظریات اصلی مربوط به بحران و نقش رسانه ها بر افکار عمومی به خوبی گزینش شده است . البته در علم مدیریت جدید تعاریف و نظریاتی در عرصه مدیریت بحران طرح شده است که نویسنده می توانست با خلاصه کردن سایر مباحث نظری ، به آن بپردازد.

در مباحث نظری نویسنده از نظریات دانشمندان و اساتید ایران و جهان بهره برده است و نوعی جامعیت در استفاده از صاحبنظران متعدد از مکاتب و نحله های فکری متنوع وجود دارد ، طرح نظریات اندیشمندان جوان کشورمان نیز بر غنای مجموعه افزوده است که از آخرین مقالات علمی ، پایان نامه های نظری وسایتها و وبلاگهای متنوعی بهره برداری شده است .

بنا براین علاوه بر به روز بودن مطالب گردآوری شده ، جامعیت منحصر به فردی به مجموعه نظریات و مطالعات علمی پیرامون موضوع مدیریت بحران در بعد رسانه ای بخشیده است.

در مطالعه موردی حادثه سقوط هواپیمای سی – 130 تنها اطلاعات گرد آوری شده توصیف شده و این اطلاعات نیز منحصر به تیتر و مطالب نیم صفحه اول تعدادی از روزنامه های کشور در فردای آن حادثه است، ونقش هیچ رسانه دیگری مورد بررسی قرار نگرفته است ، از سویی دیگر تنها به توصیف مطالب ، تیترها و عکسها اکتفا شده و تحلیلی از شیوه های هر روزنامه در مدیریت بحران وهدایت افکار عمومی ارایه نشده است . در واقع تجزیه وتحلیل اطلاعات به انجام نرسیده وسوالات خواننده بی پاسخ مانده است .

سوالاتی مثل :

کدامیک از این روزنامه ها علاوه بر اطلاع رسانی ، در کمک به جامعه برای کنترل ومدیریت بحران موفق بوده اند ؟

در مرحله حین بحران کدام روزنامه  بهتر عمل کرده است ؟

کدام روزنامه در مرحله ی پس از بحران در کنترل شرایط واطلاع رسانی بهنگام وکمک به جلو گیری از گسترش شایعات موفق بوده است ؟

و دهها سوال بی پاسخ دیگر .

بدیهی است که از آنجا که مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات ناقص است مرحله نتیجه گیری نیز نظری و کلی است و از استفاده از نتایج تحقیق در آن نشانی نیست و تنها به نتیجه گیری از نظریه های گرد آوری شده اکتفا شده است .

مرجع گذاری کتاب بسیار کامل  و صحیح انجام گرفته است و نویسنده به ذکر منابع وفادار بوده و در قسمت ذکر منابع به صورت علمی عمل شده است .

پیوست اول نیز شامل عکسهایی از نیم صفحه اول روزنامه های مربوطه و سرمقاله ها یی است که در متن کتاب به آنها اشاره شده است .

یک واژه نامه کوتاه نیز پیوست دوم را تشکیل می دهد که مرجع خوبی برای واژه های مربوط به مفاهیم رسانه ها و بحران است.